Inheemse gemeenschappen: Hoeders van biodiversiteit

Wist je dat inheemse volkeren wereldwijd verantwoordelijk zijn voor het beschermen van bijna 80% van de overgebleven biodiversiteit op aarde? Volgens het Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services (IPBES, 2019) leven inheemse gemeenschappen op en beheren zij ongeveer 38 miljoen vierkante kilometer land – gebieden waar de natuur in veel gevallen beter beschermd is dan in officiële natuurreservaten. Wat deze bescherming zo bijzonder maakt, is dat zij voortkomt uit een diepe spirituele en culturele verbondenheid met de natuur, en niet uit de behoefte aan erkenning, economische winst of prestige.

Inheemse volkeren zien zichzelf niet als aparte entiteiten van hun natuurlijke omgeving, maar als een integraal onderdeel ervan. Bossen, rivieren, dieren en planten zijn niet alleen hulpbronnen, maar verwanten – iets om voor te zorgen in plaats van uit te buiten. Deze wereldvisie heeft ertoe geleid dat inheemse gemeenschappen, vaak zonder hulp van overheden of grote natuurbeschermingsorganisaties, hele ecosystemen in stand houden. Zo tonen studies aan dat het verlies aan biodiversiteit lager is in gebieden die door inheemse volkeren worden beheerd dan in door de staat beschermde gebieden (Fa et al., 2020).

Toch staan deze gemeenschappen wereldwijd onder druk. Grondroof, ontbossing, mijnbouw en grootschalige landbouw bedreigen niet alleen hun levenswijze, maar ook de ecosystemen die zij generaties lang hebben beschermd. Ironisch genoeg worden zij vaak uitgesloten van besluitvorming over hun eigen leefgebied, terwijl hun traditionele kennis en duurzame praktijken cruciaal zijn in de strijd tegen klimaatverandering en ecologische achteruitgang.

Wat kunnen wij doen?

1. Hun rechten respecteren en juridisch beschermen. Dit betekent onder andere het erkennen van landrechten, zodat inheemse gemeenschappen zeggenschap behouden over hun leefgebied.

2. Leren van hun ecologische kennis. Traditionele ecologische kennis, vaak doorgegeven via mondelinge traditie, bevat waardevolle inzichten over ecosystemen, seizoenscycli en duurzame omgang met natuurlijke hulpbronnen.

3. Actief hun stem versterken. In plaats van inheemse volkeren te benaderen als 'hulpbehoevend', kunnen we hen erkennen als experts en leiders in natuurbescherming.

4. Ondersteunen van initiatieven geleid door inheemse gemeenschappen. Dit kan gaan van het steunen van juridische fondsen tot het kopen van producten die onder eerlijke, zelfbepaalde voorwaarden zijn geproduceerd.

Echte duurzaamheid gaat niet over technologische innovatie alleen, maar ook over het herstellen van de relatie tussen mens en natuur. Inheemse volkeren leven deze relatie al eeuwenlang voor. Het is aan de rest van de wereld om te luisteren, te ondersteunen en te beschermen wat zij in stand houden – uit pure liefde en verantwoordelijkheid voor het leven zelf.

Bronnen

- IPBES (2019). Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services.

- Fa, J.E., Watson, J.E.M., Leiper, I. et al. (2020). Importance of Indigenous Peoples’ lands for the conservation of Intact Forest Landscapes. Frontiers in Ecology and the Environment, 18(3), 135-140.

- Garnett, S.T., Burgess, N.D., Fa, J.E., et al. (2018). A spatial overview of the global importance of Indigenous lands for conservation. Nature Sustainability, 1(7), 369–374.